Ο Νικολό Μακιαβέλλι καταπιάστηκε στα 1513 μ. Χ. με τη συγγραφή της θεατρική κωμωδίας «Μανδραγόρας» ίσως για δύο λόγους. Από τη μια μεριά για να μετρήσει τις δυνατότητές του στη θεατρική τέχνη με απώτερο σκοπό την ενασχόλησή του και σε αυτό το λογοτεχνικό είδος. Από την άλλη για να περάσει και σε ένα πλατύτερο κοινό τις απόψεις του για την πολιτική και κοινωνική ζωή της εποχής. Η εξέλιξη όμως της συγγραφικής δραστηριότητάς του έδειξε ότι ο συγγραφέας δεν ασχολήθηκε καθόλου με αυτό το είδος. Ίσως γιατί δεν ικανοποιήθηκε από το αποτέλεσμα, ίσως επειδή δεν ήταν αυτός ο λόγος, οπότε πρέπει να ερμηνεύσουμε τη δεύτερη αιτία.
Διαβάζοντας το «Μανδραγόρα» και έχοντας υπόψη τον «Ηγεμόνα» διακρίνουμε ξεκάθαρα την πολιτική αλληγορία στο πρώτο έργο. Ο άρχοντας, λέει ο Μακιαβέλλι στο έργο του «Ηγεμών», πρέπει να έχει την απόλυτη εξουσία και να την ασκεί σύμφωνα με τις ανάγκες του κράτους και τη δική του θέληση. Ένας ηγεμόνας όμως χρειάζεται και το σύμβουλό του, το «μυαλό», για την επιδίωξη οποιουδήποτε στόχου. Στο «Μανδραγόρα» μπορούμε να διακρίνουμε στο πρόσωπο του Καλλίμαχου του ηγεμόνα και στο πρόσωπο του Λιγούριου το συμβουλάτορά του. Όπως ένας άρχοντας χωρίς το σύμβουλό του δεν μπορεί να τα κατορθώσει όλα, έτσι και στο «Μανδραγόρα» ο Καλλίμαχος χωρίς το Λιγούριο ΠΌλύ δύσκολα θα πετύχαινε το στόχο του. Τα άλλα πρόσωπα του έργου κινούνται μέσα στο ίδιο πλαίσιο. Ο πάτερ Τιμόθεος, ο εκπρόσωπος της εκκλησίας, υιοθετώντας την αντίληψη «ο σκοπός αγιάζει τα μέσα» εκφράζει τη διαφθορά και την ανηθικότητα της ρωμαιοκαθολικής εκκλησίας της εποχής εκείνης. Ο υπηρέτης του Καλλίμαχου, ο Σίρος, αντιπροσωπεύει τη δουλικότητα του ανθρώπου απέναντι στον αφέντη - ισχυρό της εποχής. Ο Νικίας, ο δήθεν σοφός νομοθέτης καταξευτιλίζεται και υποτάσσεται στον Καλλίμαχο( Άρχοντα). Τέλος τα γυναικεία πρόσωπα του έργου ( Λουκρητία- Σωστράτη- Χήρα) μας παραπέμπουν στην κοινωνική αντίληψη της εποχής σχετικά με την κατώτερη θέση της γυναίκας και την υπακοή που πρέπει να δείχνει στις εκδηλώσεις της ζωής.
Θα ήταν ίσως λίγο υπερβολικό αν ισχυριζόμαστε ότι ο Μακιαβέλλι χρησιμοποίησε στο «Μανδραγόρα» ένα χαρακτηριστικό της commedia del' arte, τους τυποποιημένους χαρακτήρες της. Βέβαια οι χαρακτήρες αυτοί είναι λαϊκότροποι τύποι (ο φιλάργυρος γέρο Πανταλόνε, ο τσαρλατάνος γιατρός Μπαλαντσόνε, ο αγαθός και παντοτινά φτωχό ς Αρλεκίνος κ.ά.). Ο ισχυρισμός μας όμως στηρίζεται στο γεγονός ότι και σήμερα, όπως και τότε, μπορούμε να συναντήσουμε στην κοινωνία ανάλογους τυποποιημένους χαρακτήρες, όπως τον Άρχοντα- Κυβερνήτη, το Σύμβουλο ταυ άρχοντα, το συμφεροντολόγο ιερέα, τον υπάκουο- δουλικό άνθρωπο, την πιστή και υπάκουη σύζυγο Κ.ά.
Πέρα από όλα αυτά όμως ο «Μανδραγόρας» είναι και μια επιτυχημένη φαρσοκωμωδία στην οποία τα ήθη της εποχής δίνονται με ρεαλισμό και γραφικότητα. Στο έργο αυτό τονίζεται η μωρία των ανθρώπινων τύπων, το πάθος, το συμφέρον, η δουλικότητα και άλλα στοιχεία τα οποία δραματοποιούνται με τέτοιο έξυπνο τρόπο, ώστε να διαφαίνεται ότι ο Μακιαβέλλι είχε κατανοήσει σε βάθος την ανθρώπινη φύση.
Είναι κοινά αποδεκτό ότι το θέατρο είναι ο καθρέφτης της εποχής του καθώς και ο χώρος όπου η πολιτική μπορεί να περάσει με τη δραματοποίηση τα μηνύματά της. Δεν είναι τυχαίο λοιπόν που οι πολιτικές απόψεις του Μακlαβέλλι για τον «Ηγεμόνα» υιοθετήθηκαν αυτήν την περίοδο, στις αρχές του 160υ αιώνα, τότε που το πολίτευμα της απόλυτης μοναρχίας δεν άργησε να εγκαθιδρυθεί σε όλες τις χώρες της Ευρώπης.
Και κάτι ακόμα. Την εποχή του θερισμού των σιτηρών ο Ρουβήν βγήκε στους αγρούς και βρήκε μήλα του μανδραγόρα και τα έφερε στη Λεία τη μητέρα του. Τότε η Pαxήλ είπε στη Λεία: «Δώσ’ μου από τα μήλα του μανδραγόρα που βρήκε ο γιος σου».
Εκείνη της απάντησε: «Λίγο είναι που μου πήρες τον άντρα μου, θέλεις να μου πάρεις και τα μήλα του μανδραγόρα του γιου μου»;
Και είπε η Pαxήλ : «Σε αντάλλαγμα για τα μήλα του μανδραγόρα του γιου σου, θα κοιμηθεί ο Ιακώβ μαζί σου απόψε».
ΓΕNΕΣlΣ 29-30